28 Φεβρουαρίου 2023. Το ρολόι έδειχνε 23:21, όταν ο επιβατικός συρμός Intercity 62, που μετέφερε περισσότερους από 350 επιβάτες και εκτελούσε τη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη, συγκρούστηκε μετωπικά με την εμπορική αμαξοστοιχία 63503 που εκτελούσε το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη-Λάρισα. Η σφοδρή σύγκρουση, ο εκτροχιασμός και η ανάφλεξη των συρμών προκάλεσε τον θάνατο 57 ανθρώπων. Οι τραυματίες ήταν τουλάχιστον 85.
Το δυστύχημα των Τεμπών αποτελεί το πιο θανατηφόρο σιδηροδρομικό δυστύχημα που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια τραγωδία που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν λειτουργούσαν τα απαραίτητα συστήματα ασφαλείας στο σιδηροδρομικό δίκτυο ή, ίσως, αν κάποιος από τους μηχανοδηγούς των δύο τρένων είχε πράξει διαφορετικά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η σημερινή μέρα σηματοδοτεί την πρώτη επέτειο της εθνικής αυτής τραγωδίας. Παρ’ όλα αυτά, οι συγγενείς ακόμα αναζητούν τη λύτρωση στο πρόσωπο της Δικαιοσύνης. Τα ερωτήματα παραμένουν πολλά, το μπαλάκι των ευθυνών δεν έχει πάψει να αλλάζει χέρια ακόμα και μετά από έναν χρόνο. Από την πρώτη στιγμή οι συγγενείς, αλλά και η παγκόσμια κοινή γνώμη, φοβούνται πως θα υπάρξουν προσπάθειες συγκάλυψης όσον αφορά τα πολιτικά – και όχι μόνο – πρόσωπα που φέρουν κάποια ευθύνη στο θέμα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Το έγκλημα των Τεμπών κατέδειξε με τον πλέον τραγικό τρόπο τα προβλήματα και τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε ένα μέσο το οποίο θεωρείται το πιο ασφαλές για μακρινές μετακινήσεις. Όσοι έφτασαν πρώτοι έβλεπαν από μακριά τη φωτιά που έκαιγε, με το ΕΚΑΒ να παραλαμβάνει τους τραυματίες προκειμένου να τους μεταφέρει στα νοσοκομεία της Λάρισας, της Κατερίνης, της Θεσσαλονίκης και της Κοζάνης.
Στο σημείο της σύγκρουσης επιχείρησαν 17 οχήματα και 150 πυροσβέστες για την κατάσβεση της φωτιάς, ενώ έγιναν προσπάθειες διάσωσης με περίπου 40 ασθενοφόρα και περισσότερους από 30 αστυνομικούς. Χρησιμοποιήθηκαν ακόμα και γερανοφόρα φορτηγά για την ανάσυρση των βαγονιών και τον απεγκλωβισμό ατόμων. Από τους επιζώντες επιβάτες, οι 250 μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη.
Η Δικαιοσύνη αργεί…
Χρειάστηκε να φτάσουμε στον Φεβρουάριο του 2024 για να επέμβει η εισαγγελία του Αρείου Πάγου και να ζητήσει την εξέταση κάθε καταγγελίας και κάθε ισχυρισμού από συγγενείς θυμάτων, ώστε το πέρας της ανάκρισης να μην αφήσει ουδεμία αμφιβολία ότι διερευνήθηκε κάθε πτυχή της υπόθεσης. Από τα πορίσματα και τις τεχνικές εκθέσεις λείπει ίσως αυτή που εκ προοιμίου όφειλε να είναι η πιο σημαντική και ανεξάρτητη. Αυτή που θα όφειλε να είχε εκδοθεί έστω και σε προκαταρκτική μορφή από τον μοναδικό αρμόδιο γι’ αυτό φορέα, τον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ).
Αυτό θα είχε συμβεί εάν η Ελλάδα διέθετε έναν οργανωμένο και λειτουργικό τέτοιο φορέα, όπως άλλωστε οφείλει να έχει σύμφωνα και με τη σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία. Ωστόσο οι ανακριτικές αρχές έναν χρόνο μετά το δυστύχημα των Τεμπών όχι μόνο δεν έχουν στα χέρια τους το πόρισμα κάποιων εξειδικευμένων σιδηροδρομικών διερευνητών, αλλά ο σχετικός Οργανισμός παραμένει ένα «μυστήριο», τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το σιδηροδρομικό σκέλος του.
Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ο οποίος νομοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2023, λίγες εβδομάδες πριν την τραγωδία, ακόμα και σήμερα παραμένει ουσιαστικά χωρίς σιδηροδρομικούς διερευνητές. Ο πρώτος και μοναδικός σιδηροδρομικός διερευνητής μετατάχτηκε πριν από λίγες ημέρες στον Οργανισμό, χωρίς να διαθέτει κάποια ιδιαίτερα προσόντα ή την απαιτούμενη σιδηροδρομική εμπειρία δεδομένου ότι πρόκειται για έναν… ηλεκτρολόγο, απόφοιτο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με τριετή προϋπηρεσία στη ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες).
Έναν χρόνο μετά, υπάρχουν μόλις τρία πορίσματα και μία ανακριτική έρευνα σε εξέλιξη. Έχουν ασκηθεί διώξεις σε 15 στελέχη και εργαζομένους του ΟΣΕ, ενώ προφυλακιστέοι έχουν κριθεί ο σταθμάρχης της βάρδιας και ο επιθεωρητής διοίκησης του ΟΣΕ.
Η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τα Τέμπη ξεκίνησε στις 23 Νοεμβρίου και ολοκλήρωσε τις εργασίες της μετά από 89 ημέρες, την Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2024. Από την Επιτροπή, αποχώρησαν στην τελευταία συνεδρίαση ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Νέα Αριστερά, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση και Σπαρτιάτες, κάνοντας λόγο για προσπάθειες συγκάλυψης.
Στις 8 Μαρτίου τα κόμματα αναμένεται να καταθέσουν τα πορίσματά τους, ενώ στις 11 Μαρτίου θα κατατεθεί το πόρισμα της Επιτροπής στον Πρόεδρο της Βουλής.
Αδύνατη η διερεύνηση έναν χρόνο μετά
Έναν χρόνο μετά θεωρείται αδύνατη η διερεύνηση της τραγωδίας των Τεμπών, δεδομένου ότι ο τόπος του δυστυχήματος έχει αλλοιωθεί πλήρως, ενώ ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ ουδέποτε έχει έρθει σε επικοινωνία με μάρτυρες, κλπ.
Βάσει της διεθνούς εμπειρίας, αλλά και του πρωτοκόλλου των αεροπορικών δυστυχημάτων που θα ακολουθηθεί και στα σιδηροδρομικά, οι διερευνητές είναι εκείνοι που αποδεσμεύουν το χώρο και τα συντρίμμια. Στην περίπτωση των Τεμπών όμως η εν λόγω έκταση έχει μπαζωθεί ήδη από τις πρώτες ημέρες όταν και ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ υπήρχε μόνο στα χαρτιά και όλα έχουν τελειώσει.
Επιπλέον, η διαδικασία δε θα πληροί καμία από τις βασικές αρχές που διέπουν το κρίσιμο αντικείμενο της διερεύνησης ατυχημάτων και συμβάντων διεθνώς, το οποίο ορίζει ότι στους διερευνητές του Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. και για τη διευκόλυνση της διεξαγωγής της έρευνας, οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, ο διαχειριστής υποδομής, καθώς και κάθε αρμόδια για τη δικαστική ανάκριση αρχή, υποχρεούνται μεταξύ άλλων να παρέχουν:
- άμεση πρόσβαση στον τόπο του ατυχήματος ή του συμβάντος, καθώς και στο σχετικό τροχαίο υλικό και τις εγκαταστάσεις υποδομής και τις εγκαταστάσεις ελέγχου και σηματοδότησης της κυκλοφορίας,
- δικαίωμα άμεσης καταγραφής των αποδεικτικών στοιχείων και ελεγχόμενης απομάκρυνσης των συντριμμιών, των εγκαταστάσεων ή στοιχείων υποδομής για εξέταση ή ανάλυση.
- δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων του εμπλεκόμενου στο ατύχημα ή συμβάν σιδηροδρομικού προσωπικού και λοιπών μαρτύρων.
Πλέον δεν μπορεί να τηρηθεί καμία από τις τρεις βασικές προϋποθέσεις, καθώς το όποιο υλικό συλλέγει βάσει του οποίου θα εκδοθεί το πόρισμα, θα προέρχεται από τις δικαστικές αρχές και θα είναι δευτερογενές, δηλαδή δε θα έχει συγκεντρωθεί άμεσα από διερευνητές στο πεδίο.
Ακόμα και αν γίνουν συνεντεύξεις με διασωθέντες, μάρτυρες και οικογένειες θυμάτων εκτός του ότι θα λειτουργήσουν πιθανότατα αρνητικά σε ανθρώπους που προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές τους, θα είναι αμφίβολης αξιοπιστίας, καθώς οι συνεντεύξεις πρέπει να είναι άμεσες ώστε οι περιγραφές να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικές και να μην έχουν επηρεαστεί από μεταγενέστερες εντυπώσεις.
Η αυτοψία στον χώρο, επίσης, είναι πλέον αδύνατη εξαιτίας της αλλοίωσής του.
«Εγώ πήρα καμένα οστά από την κόρη μου»
Την Τετάρτη, 24 Ιανουαρίου, κατέθεσε στην Εξεταστική Επιτροπή για τα Τέμπη η Μαρία Καρυστιανού, πρόεδρος του Συλλόγου Θυμάτων της σιδηροδρομικής τραγωδίας.
«Είναι τόσο απροκάλυπτες οι παραβάσεις και οι παραλείψεις που δεν χρειαζόταν η Εξεταστική», είπε τότε η μάρτυρας που στην τραγωδία έχασε την κόρη της.
«Ξέρετε τι είναι να παρακαλάς να έχεις το παιδί σου τραυματισμένο από το να το έχεις νεκρό; Να περιμένουμε για την ταυτοποίηση και μετά το χάος; Εγώ πήρα καμμένα οστά από την κόρη μου», δήλωσε με βουρκωμένα τα μάτια.
«Έπρεπε από τις 10 πρώτες μέρες να μπούνε φυλακή και ερχόμαστε έναν χρόνο μετά να δούμε αν υπάρχουν ευθύνες. Σε αυτό το έγκλημα, που έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι η απόδοση ευθύνης είναι μονόδρομος, ελπίζω αυτή να έρθει μέσω της δικαιοσύνης», συνέχισε.
«Πολλές φορές αυτά που άκουσα στην Εξεταστική, με έκαναν να ντρέπομαι. Με έκαναν να θέλω να αλλάξω χώρα», τόνισε.
Σοκ και δέος.
14 λεπτά και 29 δευτερόλεπτα…
ΟΛΑ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΑ.
Ακούστε ολόκληρη την ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού.
Ακούστε την.
Μιλάει εκ μέρους της κόρης της, της Μάρθης.
Μιλάει εκ μέρους όλων των θυμάτων.
Μιλάει για όλους όσους δεν έχουν πια φωνή. pic.twitter.com/uFJRlGlhrS— Areti Athanasiou (@AretiAthanasiu) January 24, 2024
Σχετικά με τον πρώην υπουργό Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή, είπε: «Εσείς τη συντηρείτε την ασυλία. Είναι συνάδελφός σας, αλλά δεν μπορείτε να υπερασπίζεστε το κακό. Θα θέλατε εγώ στον γιατρό που έκανε κακό στο παιδί σας να πάω και να τον στηρίξω;», ενώ πρόσθεσε: «είναι αλλιώτικοι οι νόμοι για τους πολίτες; Είναι αλλιώτικοι για τους υπουργούς; Τι γίνεται τελικά σε αυτό το κράτος;».
Τον Φεβρουάριο, η κυρία Καρυστιανού μίλησε και στο Ευρωκοινοβούλιο: «Στη χώρα σας θα τολμούσε κανείς να βάλει τιμή στην ανθρώπινη ζωή; Σε εμάς την κοστολόγησαν όσο ένα εισιτήριο του τρένου. Τα παιδιά μας δεν ήθελαν να πεθάνουν, ήθελαν να ζήσουν, να πραγματοποιήσουν τα όνειρα τους. Δεν ήταν αυτή η μοίρα τους, ούτε ήταν “θυσία” όπως χαρακτηρίστηκαν. Ανθρωποθυσίες δεν συμβαίνουν το 2024. Θα έδινα τα πάντα για να μην ήμουν εδώ να σας μιλάω».
