Μια σύντομη ιστορία των γυαλιών ηλίου, από την αρχαία Ρώμη μέχρι το Χόλιγουντ

Τα γυαλιά ηλίου ανέκαθεν προστάτευαν από το έντονο ηλιακό φως, αλλά η χρησιμότητά τους δεν σταματά εκεί, όπως φανερώνει η ιστορία τους.

Οι κόρες των ματιών μας είναι ευαίσθητες και αντιδρούν άμεσα στο έντονο φως. Η προστασία τους από το φως – ακόμη και από τη λάμψη που αντανακλάται από το χιόνι – είναι σημαντική για όλους. Οι ορειβάτες των Ιμαλαΐων φορούν γυαλιά για αυτόν ακριβώς τον σκοπό.

Η προστασία είναι εν μέρει η κύρια λειτουργία των γυαλιών ηλίου. Αλλά τα γυαλιά με σκούρους ή χρωματιστούς φακούς έχουν γίνει αξεσουάρ μόδας και προσωπικές «σφραγίδες», σημειώνει σε άρθρο της στο The Conversation η καθηγήτρια Επικοινωνίας και Τεχνών στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ Μάργκαρετ Μέιναρντ. Πάρτε για παράδειγμα τον διάσημο συλλέκτη γυαλιών ηλίου Έλτον Τζον, με τους ροζ φακούς του σε σχήμα καρδιάς, και πολλούς άλλους.

Πότε ξεκίνησε αυτό το ενδιαφέρον για την προστασία των ματιών και σε ποιο σημείο τα σκούρα γυαλιά έγιναν κοινωνική δήλωση εκτός από προστατευτικό αξεσουάρ;

Πρωτοπόρος ο… Νέρων

Στην «Φυσική Ιστορία» του (77 μ.Χ.), ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρει ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων κρατούσε ένα σμαράγδι μπροστά στα μάτια του όταν παρακολουθούσε αγώνες μονομάχων. Είτε επειδή είχε μυωπία είτε επειδή δεν άντεχε τη λάμψη του ήλιου στα μάτια του, πολλοί θεωρούν ότι αυτή είναι η πρώτη ιστορική αναφορά σε μια ιδέα-πρόδρομο των γυαλιών ηλίου.

Ξέρουμε ότι οι Ινουίτ του Καναδά και οι Γιούπικ της Αλάσκας φορούσαν γυαλιά χιονιού πολλών ειδών, κατασκευασμένα από κέρατα ζώων ή από οστά φάλαινας, με μικροσκοπικές οριζόντιες σχισμές. Κοίταζαν μέσα από αυτά και προστατεύονταν από το λαμπερό φως του χιονιού όταν κυνηγούσαν. Ταυτόχρονα, οι πολύ στενές οπές των ματιών, τους βοηθούσαν να εστιάζουν στο θήραμά τους.

Στην Κίνα του 12ου αιώνα, οι δικαστές φορούσαν γυαλιά ηλίου με φακούς από καπνία χαλαζία για να κρύψουν τις εκφράσεις του προσώπου τους – ίσως για να διατηρήσουν μια αυστηρότητα ή να μην αποκαλύπτουν τυχόν συναισθήματα.

Τα πολύ πρώιμα γυαλιά οράσεως κατασκευάστηκαν στη Βενετία, γνωστή για την παράδοσή της στην υαλουργία με επίκεντρο το νησί Μουράνο. Τον 18ο αιώνα, οι ευγενείς κυρίες στη Βενετία κρατούσαν γυαλιά πράσινου χρώματος σε σκελετό από κέλυφος χελώνας, με λαβή παρόμοια με εκείνη του καθρέφτη χειρός.

Αυτά τα vetri da gondola (γυαλιά για γόνδολα) ή da dama (για κυρίες) χρησιμοποιούνταν για να προστατεύουν τα μάτια τους και τα μάτια των παιδιών τους από το φως του ήλιου, καθώς οι γονδολιέρηδες τους μετέφεραν στα βενετσιάνικα κανάλια.

Γυαλιά, διασημότητες και πόλεμος

Η προστασία των ματιών παίρνει μια ενδιαφέρουσα τροπή όταν αρχίζει η παραγωγή ταινιών. Τα μάτια των αστέρων του κινηματογράφου καταπονούνταν, καθώς οι προβολείς των στούντιο ήταν πολύ δυνατά. Άρχισαν να φορούν φιμέ γυαλιά όταν έβγαιναν έξω από το στούντιο, καθώς τα μάτια τους πονούσαν.

Καθώς το Χόλιγουντ άρχισε να κάνει τους ηθοποιούς του διασημότητες, εκείνοι άρχισαν να φορούν σκούρα γυαλιά σχεδόν σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις τους. Στο μυαλό έρχεται η Γκρέτα Γκάρμπο που κρυβόταν πίσω από τα γυαλιά της για να αποφεύγει τους θαυμαστές της. Η Όντρεϊ Χέπμπορν ήταν άλλη μία σταρ γνωστή για τα σκούρα γυαλιά Oliver Goldsmith που φορούσε. Κοιτούσε πίσω από αυτά σε πολλές ταινίες και τα χρησιμοποιούσε επίσης στην ιδιωτική της ζωή ως αξεσουάρ υψηλής μόδας.

Τα πρώτα anti-glare γυαλιά –αρχικά με πράσινους φακούς που μπλόκαραν την υπεριώδη ακτινοβολία – ήταν τα Ray-Ban, τα οποία κατοχυρώθηκαν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1939 ως Aviators για την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ. Το σχήμα τους μείωνε το φως από οποιαδήποτε γωνία. Υιοθετήθηκαν από τον στρατό και αποτέλεσαν το χαρακτηριστικό στυλ του στρατηγού Ντάγκλας ΜακΆρθουρ, ανώτατου διοικητή των αμερικανικών δυνάμεων στον Ειρηνικό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Τα σκούρα γυαλιά είχαν ήδη αρχίσει να γίνονται όλο και πιο δημοφιλή αξεσουάρ από τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Πήραν νέα ζωή ως απαραίτητη ανδρική και γυναικεία μόδα στις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Διασημότητες και fashion icons όπως η Τζάκι Κένεντι φορούσαν τα τεράστια γυαλιά γνωστών οίκων μόδας ως αντικείμενα φετίχ.

Διαφορετικά νοήματα

Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικά σχέδια στην αγορά σήμερα. Τα γυαλιά ηλίου είναι παντού: φοριούνται στο δρόμο, στο αυτοκίνητο, στην παραλία, στο βουνό, στο γήπεδο του τένις. Προστατεύουν από το ηλιακό φως και τη στενή επαφή με τους άλλους. Επιτρέπουν σε αυτόν που τα φοράει να παρατηρεί τους άλλους χωρίς να γίνεται αντιληπτός. Είναι εντυπωσιακά αξεσουάρ που αγαπούν οι διασημότητες, οι σταρ του κινηματογράφου και οι κάθε είδους μοδάτοι influencers.

Για ορισμένες διασημότητες, τα γυαλιά ηλίου έχουν γίνει μέρος του χαρακτήρα τους. Για κάποιον όπως η Άννα Γουίντουρ εκπέμπουν μια ισχυρή αύρα. Για τον Στίβι Γουόντερ, ο οποίος φοράει γυαλιά ηλίου επειδή είναι τυφλός, έχουν γίνει σύμβολο της ιδιαίτερης προσωπικότητας, της μοναδικής του ικανότητας και του εμβληματικού του στάτους.