Γρίπη των πτηνών: Πόσο ασφαλές για κατανάλωση είναι το αγελαδινό γάλα

Η επιδημία της γρίπης των πτηνών στα αμερικανικά γαλακτοπαραγωγά βοοειδή δεν έχει δείξει σημάδια επιβράδυνσης τις τελευταίες εβδομάδες, με εννέα πολιτείες να αναφέρουν αγελάδες μολυσμένες με τον ιό H5N1. Ο ιός δεν μεταπηδά συνήθως από τις αγελάδες στον άνθρωπο, αλλά τον Απρίλιο ένας εργάτης σε φάρμα στο Τέξας βρέθηκε θετικός στη γρίπη των πτηνών.

Υπολείμματα του ιού της γρίπης των πτηνών (H5N1) έχουν βρεθεί στο 20% των δειγμάτων παστεριωμένου γάλακτος στις ΗΠΑ. Η παστερίωση είναι μια διαδικασία θέρμανσης που χρησιμοποιείται για τη θανάτωση παθογόνων μικροοργανισμών όπως ο ιός H5N1, αφήνοντας πίσω μη μολυσματικά, ανενεργά θραύσματα του ιού. Όσο για το νωπό γάλα, που δεν είναι παστεριωμένο, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ συνιστά έντονα να αποφεύγεται η κατανάλωσή του.

Είναι το παστεριωμένο γάλα ασφαλές;

Σε μια αρχική μελέτη, ο FDA εξέτασε 297 εμπορικά γαλακτοκομικά προϊόντα από 38 πολιτείες και ανίχνευσε ιικά σωματίδια της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας (HPAI) σε ένα στα πέντε δείγματα. «Αυτό υποδηλώνει ότι η μόλυνση από HPAI στις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής ήταν πιο διαδεδομένη από ό,τι είχε εκτιμηθεί προηγουμένως», έγραψε ο FDA στα πορίσματά του.

Καθώς όμως η παστερίωση καταστρέφει τους ιούς αφήνοντας πίσω τους σπασμένα υπολείμματα όπως το DNA ή κομμάτια του πρωτεϊνικού περιβλήματος, το επόμενο βήμα ήταν να διαπιστωθεί αν αυτά τα ιικά σωματίδια ήταν ενεργά και μολυσματικά ή απλώς ανενεργά θραύσματα.

Οι δοκιμές ήταν αρνητικές, αποδεικνύοντας ότι δεν υπήρχαν ενδείξεις ζωντανού ιού της γρίπης των πτηνών H5N1 στο παστεριωμένο γάλα. «Αυτό απέδειξε περίτρανα ότι η συνήθης παστερίωση αδρανοποιεί την επιρροή όταν το νωπό γάλα υφίσταται επεξεργασία», κατέληξε ο οργανισμός.

«Η παστερίωση ισοδυναμεί με ασφάλεια», λέει στο BBC News ο Michael Payne, ερευνητής στο Δυτικού Ινστιτούτου Ασφάλειας Τροφίμων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Ντέιβις. «Η επιστήμη και η τεχνολογία της παστερίωσης διατηρεί τους ανθρώπους ασφαλείς από τη δεκαετία του 1860».

Μια μελέτη του 2020 διαπίστωσε ότι όλοι οι ιοί, εκτός από τους παρβοϊούς, είναι «ευάλωτοι στη θερμική θανάτωση». Ουσιαστικά, δεν υπάρχουν κίνδυνοι από τους ιούς στο παστεριωμένο γάλα, λέει ο Payne. «Αυτό ισχύει και για τα γαλακτοκομικά προϊόντα που παρασκευάζονται από παστεριωμένο γάλα – βούτυρο, κρέμα γάλακτος κ.λπ.».

Όμως, προσθέτει ο Payne, η γρίπη των πτηνών στα βοοειδή είναι μια «ολοκαίνουργια παρουσίαση της ασθένειας» και γι’ αυτό οι ερευνητές προσπαθούν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτήν.

«Πριν από δύο μήνες, δεν υπήρχε κανένας ερευνητής γαλακτοκομικών προϊόντων ή ασφάλειας τροφίμων που να περίμενε ότι θα εξετάζαμε τη γρίπη των πτηνών στους ιστούς ή στα προϊόντα των αγελάδων», λέει ο Payne. «Μέχρι στιγμής, όλες οι εργαστηριακές και επιδημιολογικές έρευνές μας δείχνουν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο για μια αγελάδα να μεταδώσει τον ιό στον άνθρωπο».

Τι γίνεται με το νωπό γάλα;

Μέχρι σήμερα, δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ανθρώπων που να έχουν προσβληθεί από γρίπη των πτηνών από νωπό γάλα, η πώληση του οποίου επιτρέπεται μόνο σε 27 πολιτείες των ΗΠΑ. Ωστόσο, το νωπό γάλα μπορεί να περιέχει μια ποικιλία παθογόνων μικροοργανισμών όπως η Λιστέρια και το κολοβακτηρίδιο.

Όσον αφορά ειδικά τη γρίπη των πτηνών, είναι πολύ νωρίς για να προσδιοριστεί ο κίνδυνος, λέει ο Jeremy Luban, μοριακός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης.

«Είναι δύσκολο να σχηματίσουμε μια ευρύτερη εικόνα, επειδή υπάρχει έλλειψη πληροφοριών», λέει, αναφερόμενος στον τρόπο με τον οποίο ο ιός μετακινείται μεταξύ των ειδών. «Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο στο παρελθόν».

«Λόγω των περιορισμένων διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με την πιθανή μετάδοση του ιού H5N1 μέσω του νωπού γάλακτος, ο FDA συνεχίζει να εξετάζει όλες τις τρέχουσες επιστημονικές έρευνες που σχετίζονται με τα HPAI στο βοοειδές γάλα», αναφέρει εκπρόσωπος του FDA στο BBC. «Ο FDA συνεχίζει να συμβουλεύει έντονα κατά της κατανάλωσης νωπού γάλακτος και συνιστά στη βιομηχανία να μην παρασκευάζει και να μην πωλεί νωπό γάλα ή προϊόντα νωπού γάλακτος».

Παρά τον κίνδυνο, όλο και περισσότερες πολιτείες στις ΗΠΑ επιτρέπουν την πώληση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών προϊόντων. Το 2023, η Αϊόβα έγινε η τελευταία πολιτεία που ήρε τους περιορισμούς.

«Δεν έχω καμία ανησυχία, ότι θα μειωθεί η κατανάλωση νωπού γάλακτος», λέει ο Aaron McAfee, πρόεδρος της Raw Farm στην Καλιφόρνια, που παράγει μόνο νωπά γαλακτοκομικά προϊόντα. «Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη μας κάθε ζωονοσογόνο απειλή, συμπεριλαμβανομένων των HPAI. Λαμβάνουμε κάθε δυνατό μέτρο για να αποτρέψουμε τα HPAI στο κοπάδι μας, ελέγχουμε το γάλα και κάνουμε καθημερινές επιθεωρήσεις του κοπαδιού για συμπτώματα».

«Δεν υπάρχουν υποστηρικτικά στοιχεία για τη μετάδοση ιών από το νωπό γάλα στον άνθρωπο», λέει η μικροβιολόγος Peg Coleman. «Τα επιστημονικά στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί από τις κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ δεν υποστηρίζουν τη σύσταση ότι οι καταναλωτές πρέπει να αποφεύγουν το νωπό γάλα και τα προϊόντα νωπού γάλακτος».

Τα αναπάντητα ερωτήματα

Ο Jeremy Luban του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν ακόμη αρκετές πληροφορίες για το πώς επηρεάζονται οι άνθρωποι από τον ιό της γρίπης των πτηνών που μεταδίδεται μέσω του νωπού γάλακτος, ώστε να διαπιστωθεί ότι είναι ασφαλής η κατανάλωσή του. «Υπάρχουν πολλά ερωτήματα στα οποία όλοι θέλουν απαντήσεις και χρειάζεται χρόνος για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα», λέει.

«Πώς μολύνθηκαν αρχικά οι αγελάδες; Είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχει να κάνει με άγρια πτηνά. Πώς θα μπορούσε ένα πουλί να μεταδώσει έναν ιό σε μια αγελάδα; Πώς μπαίνει στο γάλα; Υπάρχουν πολλές εικασίες σε αυτό το σημείο».

Ο Payne συμβουλεύει τους καταναλωτές γάλακτος να είναι ασφαλείς. «Δεν θα άφηνα κανέναν για τον οποίο νοιάζομαι να καταναλώσει νωπό γάλα, ειδικά από κοπάδι όπου ο ιός κυκλοφορούσε στα βοοειδή», λέει. «Το να πίνεις νωπό, μη παστεριωμένο γάλα ήταν πάντα σαν να παίζεις ρώσικη ρουλέτα. Αυτό ισχύει τόσο τώρα όσο και πριν από 150 χρόνια. Με την γρίπης των πτηνών που κυκλοφορεί, μόλις προσθέσαμε άλλη μια σφαίρα».